Review, Tóm tắt sách Tâm Lý Học Về Tiền

Tâm Lý Học Về Tiền
Tác giả: Morgan Housel

Review sách:
“Lâu rồi mình mới đọc 1 quyển sách viết về tài chính, tiền tệ, đầu tư, tâm lý…mà tác giả viết một cách thực tế, dễ hiểu, dễ nhớ và hài hước đến vậy.

Theo ý kiến của tác giả, đáng ra, lĩnh vực TÀI CHÍNH – TIỀN TỆ – ĐẦU TƯ, nên được đưa vào phân khoa của Tâm Lý Học hơn là Kinh Tế Học. Vì sau những đợt bùng nổ hoặc suy thoái của Kinh Tế Cá Nhân – Quốc Gia hay Thế Giới thì không có ai hay nhà Kinh Tế Học nào thống nhất với nhau về nguyên nhân cụ thể, chính xác của các sự kiện đó cả.
Nhưng nếu nhìn các sự kiện đấy ở góc độ tâm lý đám đông, lòng tham của con người hoặc tâm lý cá nhân dẫn đến những quyết định đúng đắn/sai lầm thì lại hoàn toàn giải thích được.

Phần đầu, tác giả đã nhấn mạnh cho chúng ta biết 1 điều khá hiển nhiên mà chúng ta hay quên: 2 chủ đề ảnh hưởng đến tất cả mọi người chúng ta dù chúng ta có quan tâm tới hay không đó là SỨC KHỎE và TIỀN BẠC.

SỨC KHỎE thì tác động trực tiếp và có quy luật giống nhau đến từng cá nhân. Khi tác giả viết và xuất bản quyển sách này vào 09/2020 thì cả thế giới đang trong đại dịch Covid mà cho đến nay chưa biết khi nào kết thúc… Bằng nhiều nỗ lực, các nhà khoa học trên khắp thế giới đã nghiên cứu, đã hiểu nhiều hơn về virus Corona này và đã điều chế ra nhiều loại vaccine, tuyên truyền nhiều biện pháp phòng dịch như 5K tại Việt Nam và triển khai nhanh chóng nhiều phương pháp xét nghiệm hiện đại…v.v… Ý ở đây là lĩnh vực sức khỏe có nhiều tiến bộ…đấy mới là 1-2 năm chứ chưa nói đến hàng thập kỷ qua.

TIỀN BẠC thì ngoài tác động đến từng cá nhân, nó còn có sức mạnh ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế, đến các Quốc Gia cũng như cả Thế Giới. Nó chi phối về mặt cảm xúc, về mặt tinh thần, và cả SỨC KHỎE của mỗi tổ chức, mỗi cá nhân nữa…

Rất tiếc là nó lại không có quy luật chung…Và ngàn năm qua vẫn thế…
Đồng ý là các nguyên tắc về tài chính, kế toán v.v…là có quy luật chung và các con số nó không biết tự nhảy múa hay sinh sôi, nhưng CON NGƯỜI, cụ thể ở đây là CẢM XÚC và TRẢI NGHIỆM của mỗi người về TIỀN BẠC là độc nhất vô nhị khiến đồng tiền nhảy múa đa phần là lệch nhịp, gây ra đói kém, nghèo khổ…đôi khi MAY MẮN thì đúng nhịp và sinh ra cả gia tài…

Nói độc nhất vô nhị vì không ai có cùng bối cảnh, cùng hoàn cảnh sống, cùng điều kiện học vấn-kiến thức, cùng suy nghĩ cũng như cùng thời điểm lịch sử…(kể cả anh em sinh đôi vẫn có khác biệt về tư duy tiền bạc..).
Mình có minh họa bằng cái ảnh chế hình hươu cao cổ đính kèm .

Lĩnh vực TIỀN BẠC là lĩnh vực mà những người ít học, ít kỹ năng, đôi khi còn không biết chữ, (chỉ biết đếm) nếu họ vô tình hay cố ý duy trì các quy tắc đúng + với sự may mắn có thể “thắng” những chuyên gia kinh tế hàng đầu.
-14 tỷ VNĐ đối với người có trăm tỷ, nghìn tỷ thì chắc không phải là nhiều, nhưng cũng phải trên 95% dân số thế giới (trong đó có mình) thấy đấy là cả gia tài… Và bạn thấy đấy, TIỀN BẠC nó còn bị gắn với bối cảnh lịch sử, với sự kiện, với đạo đức và với CHÂN TRỜI THỜI GIAN nữa.
Để mình giải thích cụm từ “chân trời thời gian”.

Nếu gia đình bạn có 4 người, mức thu nhập trung bình khá, có 3 tỷ trong tay rồi quyết định vay mượn 7 tỷ, nợ nần khắp nơi, với lãi suất cao và mua 1 căn nhà giá 10 tỷ để ở lâu dài thì…nói nhẹ nhàng nhất là “bị điên”.

Nhưng nếu vay thêm 7 tỷ để mua căn nhà 10 tỷ trong làn sóng giá nhà đất đang tăng cao, có thể bán trong vòng 3 đến 6 tháng với mức giá tầm 13 tới 15 tỷ thì rõ là bạn là nhà đầu tư bất động sản tài ba…
Trong sự việc từ thiện vừa qua cũng thế. Nếu số tiền 14 tỷ là để ủng hộ các mái ấm, trẻ em cơ nhỡ, xây trường học, bệnh viện v.v…không có tính cấp bách và phải giải ngân thường xuyên, thì chắc cũng không có chuyện gì để nói, để hóng….
Đó chính là “chân trời thời gian”.
Do mỗi người có cảm xúc và trải nghiệm khác nhau về tiền bạc, nên chân trời thời gian của họ cũng không thể giống nhau.

Mọi việc đều trông dễ dàng khi bạn không phải là người thực hiện nó…và mình ở đây cũng không phán xét hay đánh giá gì ai mà muốn chia sẻ và rút ra bài học…
01. Kiếm tiền và giữ tiền là 2 kỹ năng hoàn toàn khác biệt nhau và chúng ta thấy không hiếm các trường hợp các nhân vật đình đám, thu nhập khủng nhưng lại vỡ nợ vì nhiều lý do, điều này chỉ ra bài học thứ 2.

02. Nhiều tiền và giàu có (hay thịnh vượng) là 2 khái niệm khác nhau. Trong tiếng Anh người ta phân biệt RICH và WEALTH. Đôi khi sự khác biệt nó nằm sâu trong tư duy, trong khả năng-tài năng cũng như mối quan hệ hay CHỮ TÍN của mỗi người mà nhìn bên ngoài không thể nào biết được.

Một ví dụ là Donald Trump, những năm 2000, khi thị trường bất động sản Mỹ đi xuống, có lần ông chia sẻ rằng mình cảm thấy NGHÈO hơn cả người ăn mày ngoài phố vì ít ra những người đó không nợ nần gì, còn ông đang gánh những khoản nợ hàng tỷ USD. Nhưng sau đó thì sao? Chắc ai cũng rõ…

Sự nhiều tiền, giàu sang bên ngoài dễ thể hiện, dễ gây ấn tượng và thu hút người khác hơn chứng minh Thịnh vượng-Giàu có CĂN CƠ bên trong (tài khoản nhân hàng, tư duy, trí tuệ, tài năng, khả năng thích nghi với thay đổi thị trường v.v…).

Con người mà, dù tỉnh táo, lý trí nhất, nhưng đôi khi chúng ta vẫn bị Hệ Thống Não 1 có tính bản năng, tự động chi phối bởi hiệu ứng đám đông và hiệu ứng hào quang. Các tay lừa đảo thì rất rành về điều này.
(Về hệ thống não 1 – 2 : các bạn tìm đọc quyển “Tư Duy Nhanh và Chậm” – còn hiệu ứng hào quang là khi chúng ta thấy người nào đó sáng nổi bật ở tài năng nào đó thì theo bản năng ta sẽ nghĩ là mọi mặt của họ đều sáng, đều tốt, đều đẹp…)

03. Mỗi người đều có giới hạn riêng về kiến thức, về trải nghiệm, về lý trí…
Không ai có thể biết điều mình không biết.
Nên hành động của họ không hề điên rồ mà là sáng suốt, là lý trí ngay tại thời điểm họ đưa ra quyết định-trong khả năng suy nghĩ (có giới hạn riêng của họ).
Những tay lừa đảo cũng rất rành về điều này. Chúng trao cho con mồi sự tự tin vô hạn, rằng ai cũng có thể dễ dàng làm giàu, ai cũng có thể đầu tư đánh bại thị trường…đơn giản chỉ cần …nộp tiền cho chúng !

Tham khảo thêm là tỷ phú Warren Buffet có tỷ lệ lãi trung bình hàng năm là 22% trong suốt nhiều năm, còn kỷ lục là tỷ phú Jim Harris Simons, nhà toán học, chủ tịch quỹ phòng hộ Renaissance Technology có tỷ lệ lãi trung bình 66% kể từ năm 1988. Nên ai đó chia sẻ cho bạn cơ hội kinh doanh mà lãi suất hơn 5%/tháng thì hãy chuẩn bị dép hoặc giày, còn làm gì thì tùy bạn…
Điều cần làm là KHIÊM TỐN và HỌC HỎI liên tục…

04. Kiểm soát và cân bằng cảm giác “ĐỦ” của mình, để khỏi so sánh, đu theo trend, đu theo người giàu trong các quảng cáo, tivi, phim ảnh…hay cha hàng xóm vừa trúng quả…mà quá khả năng của mình để rồi phải ân hận về mặt tài chính về sau…
Nên nhớ “nghịch lý người ngồi trong xe sang”: Trừ khi đã quá giàu và các món trang sức hay xe sang, du thuyền, hàng hiệu v.v… mua cho vui và không ảnh hưởng gì đến kế hoạch tài chính hay tí xíu gì trong tổng tài sản của mình. Chứ còn nếu mua xe hay những thứ hàng hiệu, sang trọng để thêm sự tự tin hay thu hút sự trầm trồ của thiên hạ thì đúng là họ có trầm trồ, nhưng trầm trồ với cái xe hoặc với món đồ đó chứ không phải chủ sở hữu của chúng đâu.
Ông bà ta vẫn có câu “bệnh sĩ chết trước bệnh tim” đó mà

05. Chính vì không biết ĐỦ, nên rất nhiều người giàu, siêu giàu đã vứt tất cả để giàu hơn, để danh tiếng hơn (kể cả tiếng xấu) hoặc được nể trọng hơn bằng cách mua danh hiệu, mua chức tước…
Ví dụ điển hình như Bernie Madoff. Với tài năng và khả năng tạo lập thị trường, cung cấp dịch vụ tài chính hợp pháp. Công ty của ông có thể kiếm được 25-50 triệu USD/năm và bản thân ông đã thuộc giới siêu giàu/chóp bu tài chính của phố Wall rồi. Nhưng vụ lừa đảo, à không, phải nói siêu lừa đảo, hàng tỷ USD, vẫn xảy ra…

06. Mong muốn giàu có, thịnh vượng, thoải mái về tài chính là mong muốn chính đáng và lành mạnh của mỗi người miễn nó Hợp Pháp và không vi phạm đạo đức.
Nhưng động cơ và mục đích lớn nhất đằng sau sự giàu có chính là Tự Do và Thời Gian. Còn gì tuyệt vời hơn khi bạn có thể làm những điều bạn thích, vào thời gian bạn thích với những người bạn yêu quý.
Để cảm nhận điều này rõ ràng và mạnh mẽ hơn, mình giới thiệu các bạn xem bộ phim Intime (2011), khi mà ở thế giới giả tưởng trong phim, người ta đo mức độ giàu có bằng THỜI GIAN SỐNG.

07. Vỡ nợ, phá sản, nghèo đi hoặc ghê gớm hơn là bệnh => chết thì nhanh.
Chứ còn để khỏe mạnh, giàu có thì cần phải đầu tư nhiều thời gian và công sức lắm lắm luôn.
Cái rủi ro thì thường là rơi ập vào đầu, nhưng cái thành quả thì bao giờ cũng phải xây dựng từng bước từ nền móng. Nó có tác động tích lũy, là cả quá trình lâu dài nên ít được người ta nói tới vì tâm trí con người thích nhìn nhận sự việc theo hướng đơn giản hóa (Do hệ thống não 1 mình có nhắc ở trên).

Cũng có trường hợp cái giàu rơi ập vào đầu như trúng số, có quới nhân hỗ trợ hoặc trúng quả, trúng thời. Các quan sát thực tế và thống kê trên thế giới đều chỉ ra: nếu trước đó người ta không chuẩn bị cho mình “tâm hồn đẹp” cũng như kỹ năng quản lý tài chính thì cao lắm là vài ba năm, người ta sẽ trở về mức sống cũ trước đó, chưa nói là tệ hơn vì “của thiên trả địa” hết. Cái mình không kiếm ra, mình không đổ mồ hôi, sôi nước mắt với nó thì lấy cơ sở nào để mình giữ nó lâu dài?

08. May mắn và rủi ro là 2 mặt của 1 đồng tiền. Không thể chỉ có 1 mặt. Vấn đề là đa phần chúng ta theo thói quen bản năng hay đánh giá quá thấp may mắn, nghĩ đó là tài năng và lại chủ quan xem thường rủi ro, nghĩ đó “không phải lỗi của tôi”, “không xảy đến với tôi”, “lần này sẽ khác” và NGUY HIỂM NHẤT là câu: “TÔI BIẾT RỒI”

Điều cần làm là phải KHIÊM TỐN khi đạt được thành quả, phải thấy rõ sự MAY MẮN của mình khi có quyết định vô tình đúng, ở thời điểm đúng với bối cảnh con người và trào lưu xã hội. Đấy là chưa kể đến may mắn khi đã được bố mẹ sinh ra trong thế giới này, trong vũ trụ này…

Cái quan trọng nữa là phải SỐNG SÓT trước các rủi ro và chịu trách nhiệm hoàn toàn với các rủi ro có thể xảy đến với SỨC KHỎE cũng như TIỀN BẠC của mình.

Đương nhiên, với tâm trí giới hạn của mỗi người, kể cả các nhà khoa học hàng đầu, các bộ óc vĩ đại thì không ai có thể lường trước và cảnh báo hết được tất cả các rủi ro có trong cuộc đời này.
Không ai lường trước được vụ khủng bố 11.9…Sóng thần 2004 hay…bản thân có thể bị phá sản, trắng tay…
Bởi thế con người đã sinh ra rất nhiều dịch vụ, sản phẩm, các gói bảo hiểm, quỹ hỗ trợ thất nghiệp v.v…

Cái nào giúp mình có thể phòng tránh được rủi ro tốt nhất thì nên áp dụng luôn và ngay:
– Tập thể dục, ăn uống lành mạnh để tránh rủi ro sức khỏe…
– Mua các phương tiện phòng cháy, chữa cháy, phương tiện bảo hộ, mũ bảo hiểm, đi xe thì thắt đai an toàn..không chọc chó, thú dữ…selfie ở khe vực, vách núi…
– Mua các gói bảo hiểm trong khả năng…
– Tiết kiệm và tiết kiệm, không vì lý do gì cả. Sống dưới mức thu nhập của mình, tiết kiệm bằng nhiều loại tài sản khác nhau. Chính khoản tiết kiệm này giúp chúng ta có nhiều sự lựa chọn và thích nghi sống sót tốt hơn những ai không có tiết kiệm hoặc tiết kiệm quá ít khi có rủi ro.

Theo: Nguyễn Thái Khâm Khamnt

Xem thêm:
Tóm tắt sách Vị Giám Đốc Một Phút
Tóm tắt sách Khởi Nghiệp Với 100$